Publikacja prezentuje źródła do dziejów medycyny i farmacji na Górnym Śląsku oraz aspekty warsztatowe w pracy historyka medycyny. Swoje dotychczasowe dokonania przedstawili naukowcy z kilku śląskich instytucji: Biblioteki Głównej ŚAM, Uniwersytetu Opolskiego, PIN - Instytutu Śląskiego w Opolu, Archiwum Państwowego w Opolu oraz Uniwersytetu Śląskiego.

Artykuły mają różnorodny charakter: prof. Michał Lis (PIN - Instytut Śląski w Opolu) omówił znaczenie zasięgu chronologicznego i terytorialnego dla badań nad historią Górnego Śląska. Przedstawił zmiany, jakim podlegały granice Górnego Śląska w ciągu dziesięciu wieków oraz ich przyczyny, nazwy, jakimi określano ten region lub jego części, w zależności od aktualnej przynależności państwowej i stopnia autonomii. Prof. Wiesław Lesiuk (PIN - Instytut Śląski w Opolu) zrelacjonował stan prac zmierzających do wypracowania jednolitej, obiektywnej syntezy dziejów Górnego Śląska jakiej podjął się zespół, w skład którego weszli naukowcy z Polski, Czech i Niemiec. Przedstawił założenia przedsięwzięcia, omówił ustalenia chronologiczne, zasadę równoważności trzech języków, zawartość suplementu źródłowego oraz kształt edytorski planowanego dzieła. Przydatność źródeł kościelnych dla historyków medycyny scharakteryzował ks. prof. Kazimierz Dola (Uniwersytet Opolski). Za najcenniejsze uznał archiwalia zakonów szpitalnych, mających w regule zapisaną opiekę nad chorymi w zakładach zamkniętych oraz domach prywatnych. Prof. Idzi Panic (Uniwersytet Śląski) opisując bogatą i różnorodną bazę źródłową do badań nad dziejami zdrowotności mieszkańców Śląska Cieszyńskiego w dobie piastowskiej zwrócił szczególną uwagę na źródła narracyjne (np. kroniki), księgi metrykalne i źródła dyplomatyczne. Dr Jerzy Sperka (Uniwersytet Śląski) zapoznał czytelników z nieznanymi faktami z życia wywodzącego się z Rozmierza, ze starego, szlacheckiego rodu śląskiego, Piotra Gaszowca - doktora medycyny, astronoma, astrologa, profesora Uniwersytetu Krakowskiego. Przy okazji zwrócił uwagę, że szczegółowe kwerendy w źródłach krakowskich pozwoliłyby odnaleźć informacje o innych średniowiecznych lekarzach i aptekarzach wywodzących się z Górnego Śląska. Prof. Włodzimierz Kaczorowski (PIN - Instytut Śląski w Opolu) omówił jeden z najlepiej zachowanych zespołów archiwalnych niemieckiej administracji państwowej na Górnym Śląsku, znany pod nazwą "Rejencja Opolska", w którym zgrupowane są dokumenty obrazujące podstawowe problemy Górnego Śląska od początku XVIII wieku do roku 1945. Prof. Ryszard Kaczmarek (Uniwersytet Śląski) przedstawił stan, zawartość i przydatność źródeł archiwalnych znajdujących się w zespołach Archiwum Państwowego w Katowicach do badania dziejów medycyny. Ciekawie przedstawia się konfrontacja stanu dokumentacji i badań na temat lekarzy żydowskich na Śląsku Cieszyńskim (dr Janusz Spyra z Muzeum Ziemi Cieszyńskiej) oraz lekarzy i aptekarzy żydowskich w Opolu (mgr Maciej Borkowski z PIN - Instytutu Śląskiego w Opolu). Z obu doniesień wynika, że mimo odmienności obyczajów, kultury i religii Żydzi parający się medycyną cieszyli się uznaniem i poważaniem wszystkich mieszkańców ze względu na fachową wiedzę, rzetelność zawodową oraz ogromną aktywność społeczną i działalność dobroczynną. Mgr Monika Kurdziel omówiła wyniki kwerendy księgach metrykalnych zabrzańskiej parafii św. Jadwigi Śląskiej, stanowiące przyczynek do rozważań dotyczących wizerunku badanej społeczności. Z kolei dr Marek Cieśliński (Instytucja Filmowa "Silesia-Film" w Katowicach) przedstawił możliwości wykorzystania taśmy filmowej w pracy badawczej historyka medycyny na przykładzie archiwów Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie oraz Wytwórni Filmów Oświatowych w Łodzi (filmy oświatowe, reportaże oraz krótkie prezentacje, relacje realizowane na potrzeby Polskiej Kroniki Filmowej). Szczególnym walorem tych zbiorów jest bogata dokumentacja życia naukowego uczelni medycznych. Prof. Maria W. Wanatowicz (Uniwersytet Śląski) zrelacjonowała stan wiedzy na temat ubezpieczeń brackich na historycznym obszarze Górnego Śląska, skupiając się na organizacjach i aktach prawnych regulujących kwestie świadczeń emerytalnych, wypadkowych i chorobowych, jakim przez wieki podlegali górnicy i ich rodziny na Górnym Śląsku. Specyfika badań historyka aptekarstwa i farmacji była tematem rozważań prezentowanych przez prof. Dionizego Moskę (ŚAM). Dr Halina Kulik (ŚAM) przedstawiła dotychczasowy stan badań dotyczący pielęgniarstwa i położnictwa na Górnym Śląsku oraz sformułowała szereg szczegółowych tematów badawczych, które czekają na opracowanie. Drugi artykuł prof. Kaczorowskiego jest metodologicznym określeniem warsztatu pracy historyka medycyny i farmacji. Autor zwrócił szczególną uwagę na wielowiekowe kontakty polsko-czesko-niemieckie oraz zmieniającą się przynależność państwową tego regionu, co przyczyniało się do ugruntowania skomplikowanej mozaiki wzajemnych wpływów. Dzięki połączeniu doświadczenia zawodowego lekarzy i farmaceutów z wypracowanym już warsztatem historyków, prace historyczno-medyczne powinny przyczynić się w większym stopniu do rozwoju literatury śląskoznawczej. Prof. Dan Gawrecki (Uniwersytet Śląski w Opawie) przedstawił stosunkowo mało znane dzieje medycyny i farmacji na Śląsku Opawskim. Szczególną uwagę zwrócił na obfitość i wielojęzyczność źródeł oraz próbował znaleźć odpowiedź na pytanie, w jakim stopniu historyk zajmujący się dziejami lecznictwa powinien znać terminologię medyczną, oraz na ile lekarz podejmujący ten temat zapoznać się powinien z warsztatem naukowym historyka. Prof. Idzi Panic scharakteryzował specyfikę Śląska Cieszyńskiego, zwracając uwagę na jego oblicze etniczne i religijne, ukształtowane w związku z odmiennymi procesami cywilizacyjnymi i kulturowymi zachodzącymi na tym obszarze. Zwrócił uwagę na potrzebę opisania funkcjonowania opieki zdrowotnej na Śląsku Cieszyńskim oraz stanu zdrowotnego mieszkańców tego regionu. DrJerzy Marian Dyrda (ŚAM) przedstawił motywy utworzenia i dotychczasową działalność Centrum Dokumentacji Dziejów Medycyny i Farmacji Górnego Śląska, które piętnaście lat temu powstało przy Bibliotece Głównej Śląskiej Akademii Medycznej. Podsumował dotychczasową działalność dokumentacyjną, badawczą i edytorską oraz przedstawił plany na najbliższą przyszłość.

Wydawcy mają nadzieję, że zwrócenie uwagi na aspekt dokumentacji i metodologii badań oraz sformułowanie tematów czekających na omówienie pozwoli młodym badaczom - lekarzom, pielęgniarkom, farmaceutom i historykom - świadomie określić tematykę przyszłych prac nad dziejami medycyny i farmacji na Górnym Śląsku.

Barbara Gruszka, Joanna Miozga